It's all in a name.

Leuk feitje. Steven Kiprotich, de nieuwe Oegandese held, winnaar van de Olympische 42195m, zag 23 jaar geleden zijn eerste levenslicht tussen 17 en 18 uur. Dat vertelde mijn Mt-Elgon gids mij een week geleden, in een van de vele gesprekken tijdens onze 4-daagse hiketocht. (Bij uitstek de beste manier om in korte tijd zoveel mogelijk van vreemde cultuur te leren!) Hoe hij daar bij komt? It's all in a name. Oegandezen hebben twee (voor)namen, een Engelse naam en een Oegandese naam, de laatste verschillend per gemeenschap en dus ook per taal. Aan achternamen doen ze hier niet, en zo heb je ook niet standaard dezelfde naam als je vader, broers en zussen. In veel gevallen heeft de Oegandese naam een betekenis. In de regio van onze marathonrenner, Kapchura, betekent Kiprotich 'geboren in de avond'. Was het die avond net gaan regenen, had hij ook Kiprop, 'geboren in de regen' kunnen heten. (Overigens halen de buren van Kiprotich mama en Marijke donderdag van het vliegveld. Ik kon met ze meeliften van de voet van Mt. Elgon naar Mbale en heb vrienden gemaakt. De wereld is weer klein.)
Veelal wordt een kind vernoemd naar de manier waarop hij ter aarde komt. In het Atesso, de lokale taal van Kumi District, begint de mannenvariant met een 'O', de vrouwenversie met een 'A'. Zo zijn Onja en Anja in het gras gebaard, Okitoi en Akitoi onder een boom en Aisu en Oisu in de bosjes. Gaat de bevalling helaas niet zo soepel en moet worden geweken naar het ziekenhuis voor een keizersnede, wordt de pasgeborene Okileng of Akileng genoemd. Apio en Opio zijn de eerstegeborene van een tweeling, Acheng en Ocheng kwamen er net iets later uit. Het jongere broertje van Apio en Acheng wordt Okello genoemd, wat betekent 'volger van de tweeling'.
Zelfs 'Linda' heeft een betekenis, maar dan in het Luganda, de lokale taal rond de hoofdstad Kampala. Toepasselijk genoeg betekent het 'be patient', dus 'wees geduldig'. Achter die betekenis was ik nog niet gekomen op het moment dat ik ik mij, in mijn tweede week in Kumi en nog maar pas de Westerse stress verlatend, mateloos irriteerde aan het langzame tempo van de zusters en dokters op de chirurgische afdeling. Joel, mijn goedbevriende Lugandese co-collega, die inmiddels helaas al uit Kumi is vertrokken, herhaalde die week maar wat vaak mijn naam.. 'Linda, Linda, Linda, Linda'. Ik heb hem er niet meer over gesproken, maar vraag me nog steeds af of hij gewoon mijn naam uitsprak of daar toch een betekenis aan gaf..

Meer interessante feitjes, verkregen van de gids. Seksualiteit is geen taboe in Oeganda, kwam ik achter. Na wat interessante gesprekken weet ik alle ins en outs. Een paar om te delen:
- Waar West-Oegandezen nog enigszins aan voorspel doen in de zin van manuele stimulatie(dan wel zonder romances), gaan de Oost-Oegandezen direct voor de daad-waar-het-om-gaat, al mag de vrouw hierin wel het tempo bepalen.
- De hier heersende gedachte is dat blanken minder seksueel actief zijn dan Afrikanen. Ons vooroordeel dat Afrikaanse mannen royaler door God bedeeld zijn, wordt hier niet herkend.
- Kleine babybooms ontstaan in de oostelijke regio negen maanden nadat een gemeenschapslid de pijp uit is gegaan. In de nacht voor de begrafenis wordt namelijk in zoveel mogelijk hutten de liefde bedreven, om de dode te vervangen. Geproduceerden uit die nacht worden uiteraard naar de overledene vernoemd.
- Ook in de nachten rondom de rituele besnijdenisperiodes, in deze regio rond augustus, worden de bedveren meer op de proef gesteld.
- Sommige Oegandezen denken dat je door zwemmen je maagdelijkheid kunt verliezen. Gelukkig komt men hier niet gauw voor een keuzedilemma te staan, zwembaden zijn hier helaas maar schaars.
Verder heb ik weer nieuwe inzichten gekregen in de algemene afwijzing van de vasectomie, de mannelijke variant van sterilisatie. Waar de buren van Kiprotich bang waren dat door het doorknippen van het vas deferens de testes zouden krimpen (dat gebeurt immers ook bij stieren?), heeft mijn gids weer een andere reden. Vreemdgaan hoort hier bijna tot de orde van de dag, en doordat man en vrouw vaak ver uit elkaar wonen, schijnt dat er hier bijna geen man bestaat die nog nooit onder de draad door heeft gevreten. "Mijn vrouw en ik zijn even oud, en wanneer zij haar hormonale omslagpunt krijgt, zal ze niet meer actief zijn. Tegen die tijd wil ik daarom misschien wel een andere, jongere vrouw. En als zij kinderen van mij wil, kan ik die niet weigeren." Tja, wat blijft er bij deze culturele achtergrond nog over om een man te overtuigen?

De laatste weken gaan altijd sneller. Nog maar anderhalve week over in Kumi, en naarmate we steeds hechter worden in deze gemeenschap, zal het afscheid steeds moeilijker worden. Ik besef hoe ik hier hier straks ga missen als ik vanaf het ziekenhuis in de avondzon door het binnenpaadje naar huis loop, en op vier achtereenvolgende adressen de mensen me aanhouden voor een praatje. Wat een warme omgeving. Zal ik hier ooit nog terugkomen? Ik voel me nog niet klaar om te gaan, er zijn in het ziekenhuis nog zoveel dingen die beter georganiseerd kunnen worden, en je kunt met weinig moeite zo makkelijk een groot verschli maken.. (Uiteraard is dit direct mijn eigen valkuil)
Alhoewel, op sommige momenten.. als de bank (zoals vandaag!!) voor de vijfde keer in de week geen geld uitgeeft - en ik nog maar 3 euro in mijn portemonnee heb, het naaiatellier ineens midden in de week gesloten is, de efficientie in het ziekenhuis weer eens ver te zoeken is, de grond niet geploegd kan worden, omdat 's nachts een van de twee ossen ontsnapt is.. Grrr!

VOOR DE SPONSOREN
Als uitsluiting natuurlijk nieuws over de sponsoractiviteiten. We lijken langzamerhand alle projecten te kunnen afronden, en dat moet ook nu het einde nadert. Naast de beamer en de reparatie van de zuurstofregulatoren, een update over de andere zaken die jullie (met nu in het totaal bijna 3600 euro!) mogelijk gemaakt hebben:
- De renovatie van de Nutrition Unit is afgerond! Afgelopen woensdag hebben we het officieel geoepend met een kleine ceremonie, inclusief glaasjes ranja en wat lokale snacks. Er is een schilder geweest voor een mooie wandschildering met een variatie op de schijf van vijf, en hangen mooie gordijnen, en voor elk van de twaalf bedden een klamboe. De eerste moeders hebben er al met hun kinderen geslapen.
- En.. gisteren was eindelijk de grond zacht genoeg op te ploegen!! God heeft het genoeg laten regenen afgelopen dagen. Vandaag zouden de ossen het afmaken, maar een is er vannacht dus op de loop gegaan. Gelukkig is hij weer terecht. Morgen een nieuwe poging. Dan worden er gelijk zoete aardappelen gepland, mais en bonen. Hopelijk zie ik toch nog wat resultaat voordat ik weg ga. Ik was er al bang voor..
- Alle afdelingen hebben dit weekend een groot whiteboard gekregen, om hier hun patientenorganisatie beter mee te regelen. Op de borden kunnen de bednummers, de patientennamen, laboratoriumaanvragen, consulten en boodschappen geschreven worden, zodat ieder in een ogenblik kan zien hoe de afdeling er voor staat. Verder wordt deze week nog een houten statusdoos getimmerd, voor de afdeling Interne Geneeskunde.
- De Adesso primary school hier tegenover heeft van jullie een maand pap gekregen. 650 van de 800 schoolkinderen krijgen nu 3x per week een beker pap tussen de middag (de jongsten gaan na de ochtend naar huis). De meeste kids komen zonder ontbijt in alle vroegte tot een uur lopend naar school, en krijgen pas avondeten wanneer de school na 17u uit is. Voor ongeveer 50 cent geef je een kind een maand lang pap.
- Paul, de ziekenhuistimmerman en mijn held in al mijn projecten, deze week een poppenkast voor de nutrition unit. Er is nog wat gordijnstof en verf over van de renovatie, dat gebruikt kan worden. Poppenkastpoppen heb ik uit Nederland mee genomen.
- Het laatste grote geld wordt gebruikt voor het steunen van de nuttige rehabilitatie-outreaches van Charles, de gemotiveerde fysiotherapeut alhier. Tijdens deze outreaches vervolgt hij gehandicapte patienten, om te beoordelen in hoeverre zij zich in hun gemeenschap kunnen redden. Zo nodigt geeft hij adviezen en lessen aan patienten en familieleden, bijvoorbeeld in het uitvoeren van fysiotherapieoefeningen en besturen van een rolstoel. Verder beoordeelt hij welke patienten in aanmerking komen voor een hulpmiddel als krukken of een rolstoel, en schrijft hij vervolgens aanvragen voor financiele subsidie vanuit het ziekenhuis uit. Vreselijk nuttig, want het leven van een gehandicapte patient is een hel in Oeganda. Niet zelden komt het voor dat een kind met cerebrale malaria een cerebrale parase overhoudt; een spastische verlamming, waardoor het kind niet meer in staat is te staan of te lopen. Helaas is er vaak geen geld voor fysiotherapie, goede verpleegkundige zorg voor bijvoorbeeld het vervangen van catheters, laat staan voor anti-decubitusmatrassen. Resultaat is dat een jong kind verwaarsloosd in zijn eigen urine met smet- en doorligplekken in een hut blijft liggen zonder daglicht. De homevisits doen zoveel goed, alleen al door de familie een hart onder de riem te steken. Beste voorbeeld is Michael, een 14-jarige wees die we aantroffen als in bovenstaande schrijnende situatie. Ooit was via subsidie een rolstoel gegeven, maar bij navraag werd die stoffig en vol spinnenwebben uit een hutje gehaald, nooit gebruikt. We haalden de jongen uit de hut en zichtbaar genoot hij - na enig wennen - van het daglicht, dat eindelijk weer op zijn gezicht kwam. We riepen alle gemeenschapsleden, die inmiddels uit nieuwsgierigheid van alle kanten aangelopen waren, bij elkar en gaven ze instructies hoe ze de jongen in de rolstoel moesten plaatsen, en hoe ze hem vervolgens konden besturen. Twee weken later werd Michael vrolijk zittend in het zonnetje in een schoongemaakte rolstoel aangetroffen. Missie geslaagd.
Helaas heeft de grote geldschieten voor deze outreaches, een orthopedische georienteerd Christelijk fonds, zich begin dit jaar teruggetrokken omdat Kumi Hospital, na het vertrek van de orthopaedisch chirurg, niet meer kon voldoen aan de 700 orthopedische operaties die als tegenprestatie gesteld werd. Met de komst van een nieuwe orthopaed hoopt Kumi Hospital per 2013 weer op subsidie. In de tussentijd probeerde de gemotiveerde Charles met eigen spaargeld de outreaches te bekostigen, maar kwam dit neer op maar een outreach per maand. En drie maanden terug ging zijn brommer stuk. Door middel van jullie sponsorgeld kon ik de brommer laten repareren en is het mogelijk om door benzinesponsoring (7 euro per keer) in ieder geval tot december dit jaar de outreaches twee keer per week door te laten gaan.

Nogmaals allemaal: hartelijk dank!! Sorry, ik besef dat de weblog weer lang is geworden. Er blijft veel te vertellen.
Wanyun Bobo!
Linda